Własność intelektualna a zrównoważony rozwój – czy wspólnie uda nam się stworzyć lepszy świat?

Niezaprzeczalnie żyjemy w czasach szybkich i gwałtownych przemian na wszystkich płaszczyznach codziennego funkcjonowania. Dzięki rozwojowi technologii, szybkiemu przesyłaniu informacji i łatwemu dzieleniu się wiedzą, prędkości nabrały zmiany społeczne i gospodarcze. Jednocześnie z falą nowych możliwości i szans stajemy, jako ludzkość, przed nowymi wyzwaniami związanymi m.in. z zadbaniem o środowisko naturalne, koniecznością przestrzegania praw człowieka i wyzwaniami związanymi z bezpieczeństwem, szczególnie w obszarze zagrożeń cyfrowych. Potrzebę nowego podejścia do gospodarki, ekonomii i biznesu dostrzegła Organizacja Narodów Zjednoczonych, opracowując i wdrażając ideę zrównoważonego rozwoju czy też rozwoju samopodtrzymującego się. 

Realizacja opracowanych przez ONZ celów zrównoważonego rozwoju ma zapewnić dalszy wzrost gospodarczy, ale pod warunkiem poszanowania środowiska i zapewnienia dobrobytu również przyszłym pokoleniom. Brzmi ciekawie, ale co z praktyką? I jak prawo może zachęcać biznes do etycznego, innowacyjnego i bezpiecznego dla środowiska rozwoju? 

ESG – jeden skrót, wiele znaczeń 

Dotychczasowe wskaźniki oceny sytuacji przedsiębiorstw dotyczyły ich kondycji finansowej: zysk, wartość giełdowa czy ilości sprzedanych produktów i usług. Wprowadzając i promując cele zrównoważonego rozwoju zaproponowano nowe sposoby oceny składające się na skrót ESG, czyli: 

• Environmental – ochrona i przeciwdziałania degradacji środowiska naturalnego 
• Social – społeczna odpowiedzialności i poszanowanie praw człowieka 
• Governancie – ład korporacyjny (cyberbezpieczeństwo, działania antykorupcyjne, standardy etyki etc.) 

Systematycznie kolejne przedsiębiorstwa, rozpoczynając od tych największych, zostają zobowiązane do raportowania pozafinansowego i wdrażania rozwiązań na rzecz zrównoważonego rozwoju. Wg. najnowszego raportu „Biznes w równowadze. Jak przyspieszyć transformację ESG?” opublikowanego w kwietniu 2024 roku, przez firmę Ayming Polska, we współpracy z Polskim Stowarzyszeniem ESG, 78% firm planuje wdrażanie rozwiązań w zakresie zrównoważonej transformacji, a jednocześnie 57% wskazuje, że kluczowym wyzwaniem jest zapewnienie finansowania dla tej operacji.  

Optymizmem napawa fakt, że firmy, które już wdrożyły raportowanie ESG zauważając znaczące korzyści z takiego podejścia biznesowo-strategicznego. Organizacjom udaje się w ten sposób zidentyfikować nowe obszary do innowacji (nowe produkty i usługi), zoptymalizować istniejące procesy, zwiększyć zaangażowanie pracowników czy przyspieszyć procesy digitalizacji. Jako eksperci ds. własności przemysłowej i intelektualnej dostrzegamy jak w praktyce innowatorzy próbują mierzyć się z tymi problemami. Transformację ESG można zatem traktować nie tylko jako dodatkowy obowiązek, ale i jako szansę na rozwój i optymalizację kosztów (np. poprzez zmniejszenie zużycia energii, efektywniejsze wykorzystanie zasobów w procesach produkcyjnych czy minimalizację śladu węglowego), dzięki pogłębieniu świadomości i wiedzy.  

Rola własności intelektualnej w transformacji ESG 

Aby sprostać wymaganiom przyszłości potrzebne są innowacyjne rozwiązania, zarówno na poziomie firmy, jak i technologiczne. W zabezpieczaniu praw do wynalazków, ochronie tajemnicy przedsiębiorstwa czy wprowadzeniu do umów potrzebnych zapisów pomagają rzecznicy patentowi i prawnicy specjalizujący się w prawie własności intelektualnej. To właśnie tego typu specjaliści mogą w pierwszej kolejności służyć poradą przedsiębiorcom stającym w obliczu wyzwań dyrektywy ESG. Obok kwestii wewnętrznych i organizacyjnych warto również zadbać o optymalne warunki finansowe, w tym celu już teraz przedsiębiorcy mogą skorzystać z różnych dofinansować i ulg, które umożliwiają komercjalizację nowoczesnych rozwiązań. Wśród narzędzi finansowania transformacji ESG wspierających rozwój własności intelektualnej można znaleźć między innymi: 

• Ulgę IP Box – dotyczącą wsparcia w obejmowaniu wyników działań B+R ochroną prawną (patentów, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, topografii układów scalonych czy programów komputerowych) 
• Ulgę na prototyp – w zakresie próbnej produkcji nowych lub ulepszonych produktów 
• Ulgę badawczo-rozwojową – dotyczącą np. zastosowania alternatywnych materiałów, aby zmniejszyć oddziaływanie na środowisko czy zmianę procesów wytwarzania minimalizując ilość odpadów produkcyjnych czy zużycia zasobów naturalnych 

W procesie transformacji ESG kwestia współpracy między biznesem, a ekspertami zajmującymi się prawem własności intelektualnej staje się jeszcze bardziej istotna niż dotychczas. W obecnych czasach dynamiczny rozwój licznych nowych rozwiązań technicznych, biznesowych, produktowych czy komputerowych jest faktem. Każda z tych innowacji może przynieść firmie zyski, a ich odpowiednie zabezpieczenie, stać się kluczem do sukcesu na rynku krajowym i zagranicznym. Na wolnym rynku zasada „kto pierwszy, ten lepszy” działa doskonale – ten kto pierwszy wymyśli i obejmie ochroną nowe rozwiązanie może zyskać największe korzyści finansowe i wizerunkowe.  

Wielkie pytanie brzmi: co nas czeka za 5, 10 czy 15 lat? 

Tak naprawdę firm, które chcą być obecne na rynku w perspektywie kilku czy kilkunastu lat nie stać na to, aby nie inwestować w rozwój. Obecna rzeczywistość daje olbrzymie pole do współpracy z rzecznikami patentowymi oraz specjalistami zajmującymi się prawem własności intelektualnej – bowiem w tej materii następuje najbardziej dynamiczny rozwój. Eksperci w tej dziedzinie nie tylko mogą pomóc w uzyskiwaniu praw ochronnych, ale stają się strategicznymi partnerami biznesowymi podpowiadającymi, jak zarządzać różnorodnym portfolio praw własności intelektualnej, aby czerpać jak najwyższe zyski, jak chronić się przed naruszeniami i nieuczciwą konkurencją oraz co zrobić, by samemu nie naruszać cudzych praw. Tego rodzaju współpraca będzie szczególnie istotna dla przedsiębiorców angażujących swoje zasoby w innowacje technologiczne (programy komputerowe, algorytmy, sztuczną inteligencję) i zielone technologie (np. urządzenia zmniejszające zużycie energii elektrycznej, nowe maszyny produkcyjne, filtry ograniczające emisję dwutlenku węgla). Wszyscy chcielibyśmy widzieć, jak świat, dzięki zwiększeniu odpowiedzialności i etycznemu postępowaniu przedsiębiorstw zmienia w miejsce przyjaźniejsze dla środowiska naturalnego i ludzi.