Jak skutecznie komercjalizować innowacyjne rozwiązania?
Światowy rynek produktów charakteryzuje się bardzo wysokim stopniem złożoności i innowacyjności. Duży nacisk położony na rozwój i wdrażanie nowych technologii, prowadzi bezpośrednio do postępu nauki i techniki, a tym samym nowych przedmiotów użytkowych dnia codziennego. Pociąga to za sobą poprawę jakości życia, usprawnienia pracy, a także umożliwia dostęp do nowych miejsc zatrudnienia i stymulacji wzrostu gospodarczego. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, iż postęp pozwala zgłębiać tajniki otaczającego nas świata, a wszystko to wiąże się bezpośrednio ze zdolnościami twórczymi człowieka. Dlatego też w doktrynie prawnej wykształcone zostało pojęcie dóbr niematerialnych, odnoszących się do wytworów twórczego działania intelektu człowieka oraz rozwoju prawa własności intelektualnej i przemysłowej celem skutecznej ochrony wszelkiego rodzaju innowacyjnych rozwiązań.
Znaczenie praw własności intelektualnej wzrasta wraz z postępem globalnej gospodarki, gdyż wraz ze wzrostem stopnia rozwoju, nieunikniony jest również wzrost nakładu finansowego w innowacje. Sprawia to, że wprowadzanie nowych produktów na rynek staje się bardziej ryzykowne, gdyż wzrost nakładów inwestycyjnych pociąga za sobą konieczność osiągnięcia należycie wyższego zwrotu z poczynionych inwestycji.
Prawa wyłączne – klucz i brakujące ogniwo
Innowacyjny produkt sam w sobie nie jest gwarantem osiągnięcia sukcesu komercyjnego, wprowadzenie nowej technologii jako pierwszy również, lecz zależny jest od wielu czynników. Biznes plan, strategia marketingowa, odpowiednio dobrany zespół czy szczegółowa ocena ryzyka danego przedsięwzięcia to tylko kilka z nich. Bez względu jednak ile czynników zostanie wziętych pod uwagę i jakie analizy zostaną poczynione, dla zapewnienia odpowiedniego zwrotu z poczynionych inwestycji niezwykle istotna jest należyta i przede wszystkim skuteczna ochrona prawna. O ile biznesplan może być problematyczny dla początkującego przedsiębiorcy, to element prawny sprawia najwięcej problemów wszystkim przedsiębiorcom. To właśnie element ten (a raczej jego brak) może się przyczynić do wpędzenia w tarapaty nie jednego produktu czy firmy. Posiadanie wszelkiego rodzaju umów, nawet tych o zachowaniu poufności to za mało, by można było powiedzieć, że w sposób skuteczny zostały zabezpieczone prawne ramy przedsiębiorstwa lub nowego produktu.
Dlatego też, gdy mowa o innowacyjnych rozwiązaniach, to należy w szczególności pochylić się nad prawną możliwością ochrony własności intelektualnej i przemysłowej. Opracować odpowiednią strategię ochronną, skutkującą skutecznym i zdecydowanym działaniem prawnym, monitorowaniem rynku i praw ochronnych konkurencji, które przesądzą o przewadze i silnej pozycji rynkowej, renomie, czy też wartości rynkowej przedsiębiorstwa.
Bez zapewnienia należytej ochrony przedmioty własności intelektualnej mogą zostać wykorzystane przez podmioty trzecie, narażając przedsiębiorstwo na poważne straty finansowe. Warto zdawać sobie sprawę, że prawa własności intelektualnej są prawami wyłącznymi, przez co uprawniony nabywa czasowy monopol na czerpanie z nich korzyści. Monopol w tym przypadku oznacza również, że uprawniony dysponuje możliwością zakazania konkurencji działalności, która wkracza w działalność uprawnionego, jak również możliwość dochodzenia odszkodowania. Dlatego też dostrzeganie zagrożeń związanych z wykorzystaniem cudzych praw wyłącznych jest niezwykle istotne. Ich lekceważenie może sprawić, że zarówno wartość firmy lub wizerunek marki mogą zostać poważnie zaburzone.
Reguluj dostęp do rynku
Korzystając z systemu ochrony wynikającego z prawa własności przemysłowej, uprawnieni zyskują nie tylko bezpieczeństwo prawne do skutecznej komercjalizacji, ale również prawną możliwość zakazującą konkurencji np. wprowadzania do obrotu, importowania, czy nawet składowania towarów identycznych lub podobnych. To właśnie dzięki elementowi zakazowemu prawa własności przemysłowej zyskujemy skuteczną możliwość kontroli rynku i działalności konkurencji. Dlatego już od samego początku planowania biznesowego powinien być uwzględniony zakres i strategia ochrony praw własności intelektualnej i przemysłowej.
W powszechnym arsenale możliwości praw własności przemysłowej, znajdują się m.in. takie prawa wyłączne jak patenty, wzory użytkowe, wzory przemysłowe czy znaki towarowe. To o jakie prawa wyłączne należy się ubiegać, zależy stricte od tego z jakim innowacyjnym produktem mamy do czynienia.
W przypadku rozwiązań o charakterze technicznym niezwykle istotne może być uzyskanie patentu lub prawa ochronnego na wzór użytkowy. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że istotą uzyskania patentu czy wzoru użytkowego (jak również innych praw wyłącznych) nie jest możliwość wprowadzenia produktu do obrotu czy też jego używania, ale przede wszystkim możliwość zakazywania innym wytwarzania, używania, magazynowania, importowania czy sprzedawania produktów bez zgody uprawnionego. Innymi słowy, uprawniony z patentu ma prawo decydować, kto może korzystać z opatentowanego rozwiązania, a tym samym regulować dostępem do rynku.
Rób badania – rozwijaj produkt, ograniczaj koszty
Już samo podjęcie prac badawczo rozwojowych mających rozwiązać określony problem techniczny powinno być poprzedzone badaniem stanu techniki. Badanie to pozwala nie tylko na zapoznanie się z sytuacją rynkową, ale przede wszystkim pozwala zdecydować o kierunku rozwoju produktu lub w ogóle zasadności podjęcia prac rozwojowych. Dzięki niemu już na wczesnym etapie można uniknąć zbędnego nakładu finansowego lub znacząco go ograniczyć.
W miarę postępu prac rozwojowych, przed wprowadzeniem produktu na rynek przydatne są badania czystości patentowej, gdyż pozwalają się zorientować, czy nie naruszane zostają prawa wyłączne konkurencji. Warto wiedzieć, że w okresie 18 miesięcy od daty zgłoszenia w Urzędzie Patentowym RP, zgłoszenie patentowe nie jest ujawnione do wiadomości publicznej, w związku z czym może się okazać, że w trakcie prowadzenia prac badawczo-rozwojowych zbliżone lub identyczne rozwiązanie właśnie zostało opublikowane. Badania patentowe prowadzone w miarę postępu prac pozwalają nie tyko monitorować poczynania konkurencji, ale również na bieżąco oceniać potencjał komercjalizacji oraz odpowiednio wcześnie reagować poprzez wprowadzanie zmian projektowych. „Fail Fast, Fail Often” to popularne powiedzenie przedsiębiorców z doliny krzemowej, trzydzieści miesięcy od zainicjowania projektu poprzedzonego badaniem stanu techniki, bez dalszego monitorowania, to najprostsza droga do zmarnowania czasu i środków finansowych. Można nawet nie zdawać sobie sprawy, że narusza się prawa wyłączne podmiotów trzecich.
Chroń wygląd i dbaj o wyróżniki
Wzór przemysłowy pełni istotną rolę w przypadku elementów wizualnych/zewnętrznych produktu, a więc np. w przypadku pojemników lub opakowań. Dlatego też ten typ ochrony powinien stanowić w pierwszej kolejności element strategii. Jego brak może spowodować ogromne szkody, gdyż ułatwia niejako wprowadzenie do obrotu konkurencji produktów mogących wyglądać identycznie lub łudząco podobnie. Zewnętrzny wygląd towaru to wielokrotnie dominujący element wpływający na wybór klienta, rzadko kiedy zakup produktu podyktowany jest cechami użytkowymi. Najczęściej główną rolę odgrywają emocje, na które niebagatelny wpływ ma właśnie element wizualny.
Chcąc budować silną i rozpoznawalną markę należy rejestrować znaki towarowe. Są to kluczowe elementy niezwykle istotne w przypadku działalności reklamowej i handlowej, pozwalając na odróżnianie produktów pochodzących od zaufanych producentów. Dzięki zdolności odróżniającej, znak towarowy pozwala zapadać odbiorcom w pamięć podnosząc tym samym wartość i renomę marki. Nazwa nowego produktu, firmy czy rejestracja samego znaku towarowego powinna być poprzedzona stosownym badaniem, gdyż może się okazać że podobny znak towarowy, którym chcemy się posługiwać został już zarejestrowany, co ogranicza możliwość działalności na danym terytorium.
Pełna, łatwa i efektywna ochrona
Produkty mogą być chronione kilkoma prawami własności intelektualnej, zwiększając tym samym możliwości ochrony i skuteczniej utrudniać działalność konkurencji. O ile uzyskanie praw wyłącznych z tytułu własności przemysłowej następuje po spełnieniu określonych warunków (m.in. formalnych, w tym wymogu rejestracji), to ochrona własności intelektualnej z tytułu praw autorskich i praw pokrewnych nabywana jest w sposób automatyczny, w momencie ich utrwalenia w jakiejkolwiek postaci.
Choć prawa autorskie zazwyczaj kojarzą się z utworem literackim czy piosenką, to jednak indywidualny opis produktu czy slogan reklamowy także mogą być uznane za utwór, a tym samym prawnie chronione. W takiej sytuacji warto zadbać o odpowiednią umowę przeniesienia praw autorskich, jeśli powstanie utworu (np. logotypu) nie wynikało ze stosunku umowy o pracę. O ile w przypadku praw własności przemysłowej z reguły nie ma problemu z ustaleniem daty pierwszeństwa i uprawnionego, to w przypadku praw własności intelektualnej należy to udowodnić. Dlatego przemyślana strategia rozwoju jest niezwykle istotna i zdecydowanie ułatwia zwalczać wszelkiego rodzaju naśladownictwo w późniejszym czasie.
Efektywny system działania w obrębie prawa własności intelektualnej wspomaga nie tylko realizację potencjału intelektualnego i rozwojowego przedsiębiorstwa, ale przede wszystkim pozwala na ocenę ryzyka związanego z rozwojem lub wprowadzeniem produktu na rynek. Co więcej, nakład finansowy poczyniony w ochronę praw własności intelektualnej skutkuje wzrostem wartości przedsiębiorstwa, potwierdzając również jego zdolności innowacyjne. Warto zdawać sobie sprawę, że prawa wyłączne wynikające z prawa własności przemysłowej są zbywalne i dziedziczne, mają charakter materialny i stanowią aktywa przedsiębiorstwa. Mogą być np. elementem zastawu, mają zdolność aportową i ułatwiają pozyskiwanie funduszy, stanowiąc swego rodzaju element bezpieczeństwa inwestycyjnego. Nie bez znaczenia pozostaje również możliwość licencjonowania i obrotu prawami wyłącznymi, zwiększając tym samym możliwości biznesowe. Dlatego tak istotna jest współpraca m.in. z wykwalifikowanymi rzecznikami patentowymi specjalizującymi się w ochronie praw własności przemysłowej, którzy dzięki swojej wiedzy są w stanie skutecznie doradzać w sprawach ochrony własności intelektualnej i budowania strategii jej zarządzania.
Artykuł opublikowany 5 kwietnia na łamach magazynu Chemia i Biznes, 2/2023, EPS Media
