Odmowa udzielenia licencji na warunkach FRAND może stanowić czyn nieuczciwej konkurencji
W dniu 24 września 2021 r. weszła w życie nowelizacja ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (UZNK). Wprowadzona zmiana dotyczyła bezpośredniego wyartykułowania w przepisach tej ustawy czynu nieuczciwej konkurencji (art. 15c UZNK) polegającego na naruszeniu zakazu praktyk ograniczających konkurencję w rozumieniu m.in. art. 102 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Choć podstawowym celem nowej regulacji jest zwiększenie spójności przepisów prawa ochrony konkurencji oraz ułatwienie dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia zakazów konkurencji (tzw. private enforcement), warto podkreślić, że może ona dotyczyć także spraw o naruszenie patentów, zwłaszcza znajdujących zastosowanie w sektorze ICT.
Monopol patentowy a nadużycie pozycji dominującej
Zgodnie z przepisem art. 102 TFUE niezgodne z rynkiem wewnętrznym i zakazane jest nadużywanie przez jedno lub większą liczbę przedsiębiorstw pozycji dominującej na rynku wewnętrznym lub na znacznej jego części, w zakresie, w jakim może wpływać na handel między Państwami Członkowskimi. Regulacja ta odgrywa szczególne znaczenie w sektorze ICT (ang. Information and Communication Technologies), w którym powszechnie stosowana jest standaryzacja w zakresie wykorzystywanych technologii (np. standard bezprzewodowego przesyłu danych LTE). Uprawnieni z patentów chroniących poszczególne elementy takiej technologii mogą uniemożliwić jej zastosowanie innym uczestnikom rynku, a w konsekwencji wpływać na rozwój produktów konkurencyjnych. Z tego powodu w przypadku szczególnego rodzaju patentów, jakie stanowią tzw. „patenty konieczne do spełnienia normy” (ang. standard essential patents – w skrócie „SEP”), w praktyce wypracowano specyficzny model udzielania na nie licencji, które powinny bazować na uczciwych, rozsądnych i niedyskryminacyjnych warunkach (ang. fair, reasonable and non-discriminatory – w skrócie „FRAND”). Jeśli uprawniony z patentu stanowiącego SEP zgłasza organizacji standaryzacyjnej gotowość udzielenia każdej osobie trzeciej licencji na warunkach FRAND, późniejsza odmowa udzielenia takiej licencji – zgodnie z unijnym orzecznictwem – może w pewnych sytuacjach stanowić zakazaną praktykę ograniczającą konkurencję w rozumieniu przepisu art. 102 TFUE.
Egzekwowanie SEP z perspektywy reguł uczciwej konkurencji
Wprowadzenie nowej regulacji z przepisu art. 15c UZNK zostało w znakomitej większości ocenione pozytywnie przez prawników specjalizujących się w prawie ochrony konkurencji. Dotychczasowe próby dochodzenia odpowiedzialności cywilnoprawnej w tym zakresie były formułowane w oparciu o przepis art. 3 ust. 1 UZNK, zgodnie z którym czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Na podstawie tej klauzuli generalnej możliwe jest kreowanie tzw. nienazwanych czynów nieuczciwej konkurencji, które nie zostały bezpośrednio wyartykułowane w przepisach ustawy.
Co w tej sytuacji zmienia wprowadzenie wskazanego przepisu art. 15c UZNK? Przede wszystkim stwarza to bezpośrednią podstawę do dochodzenia pomiędzy przedsiębiorcami roszczeń z tytułu naruszenia zakazu praktyk ograniczających konkurencję m.in. w rozumieniu przepisu art. 102 TFUE. Zamyka to również dyskusje, czy tego rodzaju działania powinny być uznawane za czyn nieuczciwej konkurencji.
Dotychczas w Polsce nie odnotowano rozstrzygnięć sądowych w sprawach dotyczących naruszenia patentów koniecznych do spełnienia normy. W przypadku jednak pojawienia się takiego sporu zasadnym będzie przeprowadzenie szczegółowej analizy okoliczności sprawy zarówno z punktu widzenia samych warunków zaoferowanej licencji jak i dalszych kroków podejmowanych przez obie strony (uprawnionego oraz domniemanego naruszyciela) w toku negocjowania takiej licencji. Nie można bowiem wykluczyć, że uprawniony z SEP – nie udzielając uprzednio domniemanemu naruszycielowi licencji na warunkach FRAND – będzie mógł ponieść z tego tytułu odpowiedzialność cywilnoprawną właśnie na podstawie przepisu art. 15c UZNK. Warto przy tym zaznaczyć, że wskazana okoliczność nie powinna co do zasady wpływać na ocenę odpowiedzialność z tytułu naruszenia patentu (SEP), którą należy w takim przypadku rozpatrywać jako osobną kwestię (por. wyr. TSUE z 16.07.2015 r., sygn. C-170/13, pkt 57-61).
Jak to działa w praktyce?
W szeroko komentowanym wyroku z dnia 16 lipca 2015 r. w sprawie C‑170/13 (Huawei Technologies Co. Ltd przeciwko ZTE Corp. i ZTE Deutschland GmbH) Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał, w jakich przypadkach wystąpienie z powództwem o stwierdzenie naruszenia SEP nie powinno być uznane za nadużycie pozycji dominującej na rynku przez uprawnionego. Chodzi o sytuacje, w których domniemany naruszyciel został na wstępie szczegółowo powiadomiony o możliwym naruszeniu SEP, a następnie – jeśli wyraził wolę uzyskania licencji – została mu ona zaoferowana na warunkach FRAND. W tym kontekście w ocenie Trybunału jest również istotne, czy złożona oferta miała konkretny charakter (np. wskazywała konkretną opłatę licencyjną oraz wyjaśniała dokładnie sposób jej wyliczenia) oraz czy została ona rozważona przez naruszyciela z należytą starannością, w dobrej wierze jak i z uwzględnieniem właściwych praktyk handlowych.
Artykuł opublikowany 28 stycznia 2022 roku w Rzeczpospolita, Poradnik Prawo i Podatki
