IP na słodko

Dzień Niepodległości ma wiele twarzy i wiele symboli. Być może jednym z najciekawszych, a na pewno najsłodszych jest rogal świętomarciński. Ten tradycyjny poznański wypiek w ostatnich latach podbił serca i żołądki konsumentów w całej Polsce. Rogale można skosztować nie tylko na ulicy Święty Marcin w stolicy Wielkopolski, ale też w cukierniach i kawiarniach całego kraju. Sprzedaż rogali od kilku lat prowadzi także serwis Allegro.

Rogalowa jakość

Świętomarcińskie słodkości to także tradycja. Wypiekane są co najmniej od XIX wieku a procedura produkcji podlega jest ściśle regulowana przez Kapitułę Poznańskiego Tradycyjnego Rogala Świętomarcińskiego, która powstała z inicjatywy Cechu Cukierników i Piekarzy w Poznaniu, Izby Rzemieślniczej i Urzędu Miasta Poznania. Wyłącznie cukiernie trzymające się przepisu podanego przez organ certyfikujący mogą ubiegać się o zaświadczenie informujące Klientów o autentycznym smaku oraz tradycyjnym sposobie wyrobu sprzedawanych rogali. Gotowy produkt musi być wytworzony z określonych składników, w określony sposób oraz posiadać określone parametry. Smak? Zjawiskowy.

Jak chronić?

Do niedawna, w rejestrze Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polski, znaleźć można było znak towarowy słowny, o numerze rejestracji R.208191 „poznański rogal świętomarciński”, zarejestrowany dla towarów w klasie 30 klasyfikacji nicejskiej „wyroby piekarskie, ciastkarskie i cukiernicze”. Uprawnionym ze znaku był Cech Cukierników i Piekarzy w Poznaniu. Był to specyficzny rodzaj znaku towarowego – wspólny znak towarowy gwarancyjny.

Znak towarowy gwarancyjny

Znak towarowy gwarancyjny przeznaczony jest do odróżniania towarów, które zostały certyfikowane przez uprawnionego do tego znaku, w szczególności w zakresie użytego materiału, sposobu produkcji towarów, ich jakości, precyzji lub innych właściwości, od towarów, które nie są w ten sposób certyfikowane. Może on zostać zarejestrowany wyłącznie przez podmiot, który nie prowadzi działalności obejmującej dostarczania towarów tego samego rodzaju co towary certyfikowane[1]. Oznacza to, że podmiot uprawniony ze znaku gwarancyjnego nie może prowadzić dystrybucji towarów oznaczonych znakiem gwarancyjnym, które sam certyfikuje. Oznaczeniem tym mogą bowiem posługiwać się inni przedsiębiorcy, jeżeli ich towary spełniają warunki wskazane przez uprawnionego w regulaminie znaku gwarancyjnego.

Regulamin znaku gwarancyjnego określa w sposób jasny i precyzyjny podmioty, które uprawnione są do używania znaku, właściwości, które mają być certyfikowane znakiem, a także sposób badania tych właściwości w gotowych produktach, sposób nadzorowania używania znaku, zasady używania znaku, a także skutki naruszenia postanowień regulaminu[2]. Regulamin stanowi integralną część zgłoszenia znaku towarowego gwarancyjnego. Jego niezałączenie do wniosku o udzielenie prawa ochronnego, lub pominięcie wymienionych kwestii w regulaminie stanowią przyczynę odmowy udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy gwarancyjny. Regulamin nie może być też sprzeczny z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami, ani prowadzić do powstania ryzyka wprowadzenia odbiorców w błąd co do charakteru luz znaczenia znaku, w szczególności uznania za oznaczenie inne niż znak towarowy gwarancyjny[3].

Co istotne znak towarowy gwarancyjny może składać się z elementów mogących służyć w obrocie handlowym do wskazania pochodzenia geograficznego towarów[4]. Jest to nierozerwalnie związane z tym, że towary mogą odznaczać się pewnymi właściwościami ze względu na miejsce ich produkcji, lokalną tradycję wyrobu czy produkcję z miejscowych, charakterystycznych składników.

Uprawniony ze znaku gwarancyjnego nie może nie może odmówić, bez ważnych powodów, prawa używania znaku osobom, które spełniają warunki określone w regulaminie. Byłoby to sprzeczne z niejako arbitralną, certyfikującą rolą znaku, uprawniony z którego nie posługuje się nim w obrocie sam, lecz jedynie ocenia czy inne podmioty mogą się nim posługiwać i nadzoruje jego wykorzystanie.

Po co rejestrować znaki towarowe gwarancyjne?

Dla organizacji zgłaszającej znak jest on przede wszystkim narządzeniem promocji i reklamowania towarów o określonych cechach. Jest szczególnie popularny wśród organizacji tworzonych przez przedsiębiorców sprzedających towarowy wyróżniające się na tle konkurencji swoim charakterystycznym sposobem wykonania czy jakością. Duża część znaków gwarancyjnych używana jest dla oznaczania produktów żywnościowych i spożywczych, kosmetycznych czy ekologicznych.

Z perspektywy przedsiębiorców, którzy mogą posługiwać się tym znakiem stanowi on sposób przekazania informacji, że ich wyroby odznaczają się określoną jakością, zwykle poszukiwaną przez klientów. Poznańskie cukiernie corocznie umieszczają na swoich szyldach i wystawach napisy „Rogale z certyfikatem” co przyciąga rzesze głodnych konsumentów.

Podwójna ochrona

Podobnie jak rogal ma dwa rogi, tak i ochrona poznańskiego specjału uzupełniana jest poprzez jego rejestrację jako chronione oznaczenie geograficzne.

Chronione oznaczenia geograficzne są to takie oznaczenia, które odnoszą się do nazwy regionu czy kraju i wskazują, że dany produkt pochodzi z tego miejsca, a jego specyficzne właściwości są pochodną miejsca jego wytwarzania.

Ochrona rogala została przyznana w Unii Europejskiej Rozporządzeniem Rady (WE) nr 510/2006[5]. Dokument ten określa istotne cechy jakie musi spełnić rogal, aby mógł na nim zostać umieszczony symbol chronionego oznaczenia geograficznego oraz napis „Chronione Oznaczenie Geograficzne”. Szczegółowo zdefiniowane są wymiary wypieku, jego kształt, kolor i faktura, nie wspominając o składnikach produkcji. W rozporządzeniu przeczytać możemy także o tradycji jego wypieku oraz regionie z którego pochodzi.

Jak zarejestrować oznaczenie geograficzne?

W celu zarejestrowania produktu jako oznaczenia geograficznego należy złożyć wniosek do Komisji Europejskiej za pośrednictwem Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi[6]. Wniosek taki może złożyć dowolne stowarzyszenie skupiające głównie producentów lub przetwórców, których działalność jest związana z tym produktem. Również pojedyncze osoby fizyczne mogą złożyć wniosek lecz tylko, pod warunkiem że są jedynymi producentami czy przetwórcami na danym terenie[7]. Podanie musi zawierać szczegółowe informacje o produkcie, obejmujące np. jego skład, cechy czy proces produkcji oraz powiązanie z regionem geograficznym[8].

Wniosek jest początkowo rozpatrywany na szczeblu krajowym, a następnie przekazywany Komisji Europejskiej. Od tego momentu uzyskiwana jest tzw. ochrona tymczasowa, która wygasa w dniu wydania decyzji o rejestracji przez Komisję Europejską[9].

Następnie Komisja Europejska publikuje zgłoszenie w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. W terminie trzech miesięcy od daty publikacji mogą być składane sprzeciwy co do rejestracji oznaczenia geograficznego[10]. Podstawą sprzeciwu może być to, że zgłoszona nazwa jest nazwą rodzajową lub produkt nie spełnia wymagań. Również istnienie wcześniejszego znaku towarowego, który pozostawałby w konflikcie z oznaczeniem geograficznym w wypadku jego rejestracji, może stanowić podstawę sprzeciwu. Jeżeli Komisja uzna sprzeciw za dopuszczalny, wzywa zainteresowane strony do przeprowadzenia rozmów[11].

Jeżeli sprzeciw nie zostanie jednak wniesiony, lub wniesiony sprzeciw zostanie odrzucony, to po 6 miesiącach nazwa zostaje wpisana do Rejestru Chronionych Nazw Pochodzenia, Chronionych Oznaczeń Geograficznych lub Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności prowadzonego przez Komisję Europejską. Od tej chwili produkty spełniające wymagania określone w rozporządzeniu mogą być opatrywane oznaczeniem zarejestrowanym jako oznaczenie geograficzne oraz odpowiednim symbolem.

Czym więc będzie odznaczał się „prawdziwy” rogal? Będzie posiadał specyfikację określoną w rozporządzeniu, a przynajmniej jeden etap jego produkcji będzie odbywał się w regionie określonym we wspomnianym akcie prawnym.

Po co rejestrować oznaczenia geograficzne?

Podobnie jak opisane wcześniej znaki gwarancyjne, oznaczenie geograficzne niesie informację dla konsumenta, że dany produkt cieszy się określoną jakością oraz jest wykonywany w zdefiniowany sposób. Wyroby sygnowane oznaczeniem geograficznym cieszą się też dużą rozpoznawalnością, często stanowiąc prawdziwe symbole regionu gdzie są produkowane czy przetwarzane – w tym kontekście obok rogala świętomarcińskiego należy wymienić choćby góralski oscypek.

Ogólnopolski sukces rogala wydaje się świadczyć o tym, że klienci poszukują produktów o poświadczonej renomie. Można pokusić się o stwierdzenie, że sekretnym składnikiem sukcesu poznańskiego wypieku, obok maku, migdałów i bakalii jest tradycyjna jakość, wieloletnia renoma oraz skuteczna strategia jej ochrony. Od siebie pragnę jeszcze tylko wskazać, że Rozporządzenie Rady (WE) nr 510/2006 wyraźnie wskazuje, że spożywać można „na co dzień, a nie tylko od święta”.

[1] Art. 136² ust.1 pwp
[2] Artykuł 138 ust. 4 pwp
[3] Artykuł 136³ ust. 1 pwp
[4] Artykuł 136³ ust. 2 pwp
[5] Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) nr 597/2013 z dnia 19 czerwca 2013 r. zatwierdzające nieznaczną zmianę specyfikacji nazwy zarejestrowanej w rejestrze chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych [Rogal świętomarciński (ChOG)]
[6] Art. 49 ust. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1151/2012 z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych
[7] Art. 49 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1151/2012
[8] Art. 8 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1151/2012
[9] Art. 9 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1151/2012
[10] Art. 51 ust.1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1151/2012
[11] Art. 51 ust. 3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1151/2012