Irlandzkie symbole pod ochroną
Zapierające dech w piersiach widoki, dobre piwo, owce, skrzaty (ang. leprechauns) ukrywające garnce ze złotem po drugiej stronie tęczy, tradycyjne tańce i muzyka – skojarzeń z Irlandią może być tyle, ile odcieni zieleni występujących w irlandzkim krajobrazie. Podczas swojego pobytu na Szmaragdowej Wyspie w 1959 r. amerykański muzyk Johnny Cash napisał piosenkę zatytułowaną „Forty Shades of Green”, można zatem domniemywać, że jest ich co najmniej czterdzieści 😉. Zieleń to także kolor kojarzony z Dniem Świętego Patryka, patrona Irlandii, którego rocznica śmierci jest tam co roku hucznie obchodzona 17 marca.
Świętują nie tylko Irlandczycy, dla których jest to święto narodowe i dzień wolny od pracy, ale wszyscy, którzy czują się Irlandczykami, bawią się tego dnia podczas licznych festynów, ulicznych parad oraz w pubach, przy piwie i irlandzkiej whiskey. Jako że początki irlandzkiej emigracji sięgają wczesnego średniowiecza, szacuje się, że nawet 80 milionów ludzi na całym świecie ma irlandzkie korzenie! Tradycyjnie w Dniu Świętego Patryka nosi się zielone ubrania i pije zielone piwo, a wiele znanych budynków, jak Krzywa Wieża w Pizie, opera w Sydney czy Burdż al-Arab w Dubaju, podświetlanych jest na zielono. Specjalny zielony barwnik wpuszcza się też 17 marca do amerykańskich rzek, np. w Nowym Jorku i Chicago (chociaż władze zapewniają, że jest to całkowicie bezpieczne, coraz więcej aktywistów protestuje przeciwko temu zwyczajowi).
Zanim jednak zaczniecie szukać zielonych koszulek czy innych elementów garderoby, przyjrzyjmy się kilku, spośród najbardziej znanych irlandzkich symboli, które chroni prawo własności przemysłowej.
Chyba najbardziej rozpoznawalnym atrybutem świętego Patryka jest trójlistna koniczyna (ang. shamrock), którą patron Irlandii według legendy miał się posłużyć w celu objaśnienia pierwszym irlandzkim chrześcijanom istoty Trójcy Świętej. Koniczyna widnieje w logo irlandzkich drużyn sportowych, organizacji państwowych i firm, jest również umieszczana na mundurach irlandzkich żołnierzy służących za granicą. W 1985 r. irlandzki rząd oficjalnie uczynił ją godłem państwowym, zastępującym przy mniej oficjalnych okazjach herb Szmaragdowej Wyspy: złotą harfę o srebrnych strunach na niebieskiej tarczy. Instrument ten, głęboko zakorzeniony w kulturze Irlandii, od wieków pojawiał się w formie graficznej na monetach, oficjalnych pieczęciach i dokumentach urzędowych, zaś sam herb nawiązuje do harfy irlandzkiego króla z przełomu X i XI w., Briana Śmiałego.
Symbole narodowe jako zarejestrowane znaki towarowe
Ponieważ oba symbole są tak ściśle związane z Irlandią, podlegają ochronie jako znaki towarowe na mocy irlandzkiej ustawy o znakach towarowych z 1996 r. (artykuły 9, 62, 97 i 98). Zarówno koniczyna, jak i harfa nie mogą być używane bez oficjalnej zgody Ministerstwa Przedsiębiorczości, Handlu i Zatrudnienia. Polityka udzielania pozwoleń na używanie godła i herbu państwowego jest bardzo restrykcyjna, jedynak mogą być one wykorzystywane komercyjnie, o ile da się wyraźnie stwierdzić, że istnieje rzeczywisty i istotny związek między danymi towarami a Irlandią. Jednocześnie artykuł 98 ustawy przyznaje ministrowi uprawnienia eksterytorialne; przepis ten ma na celu zapobieganie i ograniczanie rejestracji lub wykorzystywania w odniesieniu do towarów wyprodukowanych poza granicami państwa jakiegokolwiek znaku towarowego lub innego znaku lub opisu, który fałszywie wskazuje lub może prowadzić do przekonania, że konkretne towary pochodzą z Irlandii.
W 1985 r. harfę, koniczynę i szereg wariantów obu tych symboli zgłoszono do Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO). Tym samym korzystają one z międzynarodowej ochrony na mocy art. 6ter konwencji paryskiej o ochronie własności przemysłowej, zgodnie z którym herbom, flagom i innym godłom państwowym, podobnie jak flagom państw, przysługuje bezwzględna ochrona niezależnie od zgłoszonych towarów i usług. Wiele irlandzkich przedsiębiorstw posługuje się znakami towarowymi wykorzystującymi symbole harfy i trójlistnej koniczyny, zarejestrowanymi w Irlandzkim Urzędzie Patentowym. Koniczyna widnieje np. w logo irlandzkich linii lotniczych Aer Lingus, harfa zaś w logo firmy, której trunek nieodmiennie towarzyszy obchodom Dnia Świętego Patryka.
Jak podzielić się harfą?
W 1759 r. Arthur Guinness zaczął warzyć piwo w browarze St. James Gate w Irlandii, a dziesięć lat później po raz pierwszy wyekspediował je za granicę do Wielkiej Brytanii. Do dziś piwo Guinness pozostaje jednym z najważniejszych irlandzkich towarów eksportowych z rocznymi przychodami przekraczającymi 2,6 miliarda dolarów. W sam Dzień Świętego Patryka na całym świecie wypija się go ponad 13 milionów kufli! Harfa znalazła się na etykiecie pierwszej butelki wyprodukowanej w 1862 r. i została zarejestrowana jako znak towarowy firmy Guinness w roku 1876 (nr. rej. U.K. 0000004474A). Gdy w 1960 r. firma wypuściła na rynek pierwsze piwo typu lager, nazwała je – jakże by inaczej – „Harp”, czyli „harfa”.
Co ciekawe, podjęte przez rząd Irlandii próby zarejestrowania harfy jako symbolu państwowego wzbudziły obawy, że mogłoby to naruszyć znak towarowy Guinnessa. Sprawę dodatkowo komplikował fakt, że w oficjalnym użyciu było wiele wariantów graficznych instrumentu, od 14-strunowej harfy na monetach po 9-strunową na urzędowym papierze listowym. Przeważał wizerunek złotej harfy ze srebrnymi strunami na niebieskim tle, ale istniały też inne wersje w różnych kolorach. Uznano, że lepiej będzie zarejestrować „generyczną harfę”, niż kilka konkretnych wzorów, ponieważ aby obejść prawo, wystarczyłoby wprowadzić drobne zmiany: liczby strun, koloru harfy albo tła. Aby zapewnić maksymalną ochronę, biuro irlandzkiego prokuratora generalnego rekomendowało zarejestrowanie w WIPO dwóch harf zwróconych w obu kierunkach. Irlandzki rząd obawiał się jednak, że Guinness mógłby to zakwestionować: bądź co bądź, firma używała symbolu harfy skierowanej w prawo już ponad pół wieku przed powstaniem państwa irlandzkiego.
Pracująca na zlecenie rządu kancelaria stwierdziła jednak, że lustrzane odbicia symbolu harfy nie mogą zostać zgłoszone do WIPO zgodnie z obowiązującymi przepisami. Zarejestrowanie harfy skierowanej w prawo mogłoby uniemożliwić firmie Guinness rejestrację swojego znaku towarowego na terytoriach, na których obecnie nie prowadzi handlu, ale może chcieć go prowadzić w dającej się przewidzieć przyszłości. Ostatecznie, aby odróżnić herb państwowy od harfy Guinnessa, rząd irlandzki obrócił swoją harfę w kierunku przeciwnym i zarejestrował w WIPO „generyczną” dziewięciostrunową harfę skierowaną tylko w jednym kierunku – w lewo.
Postaw na precyzję, a nie na szczęśliwy traf!
Jeśli chodzi o znaki towarowe, nigdy nie należy zdawać się na szczęście, choćby nawet gwarantowane przez trójlistną czy czterolistną koniczynę – brak odpowiedniej ochrony własności intelektualnej może kosztować przedsiębiorca garniec złota! Wiedzą o tym dobrze w firmie Guinness, której innowacyjność od lat znajduje odbicie w bogatym portfolio patentów obejmujących różne aspekty warzenia, pakowania, systemów dozowania i technologii mających na celu poprawę jakości i wrażeń płynących z delektowania się najsłynniejszym irlandzkim piwem. Producent zastrzegł również strategie marketingowe i brandingowe zwiększające rozpoznawalność marki Guinness, w tym slogany reklamowe.
Być może jednym z najbardziej znanych wynalazków Guinnessa jest tzw. widget, opatentowany w 1969 r. (https://en.wikipedia.org/wiki/File:UK_Patent_1266351.pdf). Jest to plastikowa, pusta w środku kulka z małym otworkiem, umieszczana w puszkach i butelkach, do których podczas napełniania dodawany jest ciekły azot, tworzący wraz z dwutlenkiem węgla mieszankę gazową. W szczelnie zamkniętej puszce wytwarza się w niej ciśnienie, które wtłacza gaz i ciecz do środka kulki. Gdy po otwarciu ciśnienie spada, gaz i ciecz z dużą prędkością wydobywają się z kulki przez otworek i mieszają się z piwem, tworząc obfitą i gęstą pianę charakterystyczną dla Guinnessa nalewanego prosto z beczki. Sláinte!
źródła:
https://www.ipoi.gov.ie/en/types-of-ip/trade-marks/understanding-trade-marks/use-of-state-emblems/
https://www.businessinsider.com/plastic-ball-guinness-smoothifier-widget-ads-nitrogen-2015-9?IR=T
